Анцәа иҟынтәи иаашьҭыз аполитик, амилаҭ рзы зегьы реиҳа иуадаҩӡаз аамҭазы ажәлар рҧызара зылшаз: Владислав Арӡынба иахьа иҧсы ҭазҭгьы 75-шықәса ихыҵуан

Лаҵарамза 14, 1945-шықәса рзы диит Аҧсны Аҳәынҭқарра Актәи Ахада Владислав Григори-иҧа Арӡынба.

Аҟәа. Лаҵарамза 14. Аҧсныпресс. Владислав Арӡынба Анцәа иҟынтәи иаашьҭыз аполитик, амилаҭ рзы зегьы реиҳа иуадаҩӡаз аамҭазы ажәлар рҧызара зылшаз иоуп…

“Владислав Григори-иҧа сара хаҭала дысдыруан 1980-тәи ашықәсқәа реиҩшамҭа инаркны. Усҟан сара Урыстәылатәи Анаукақәа Ракадемиа Мрагылараҭҵаара Аинститут аҿы аус зуан. Ҳара усҟан аҧсшәа ҳзеилан, аха иааигәаӡаны аизыҟазара ҳабжьаӡамызт. Еиҳа иааигәаны аиҿцаара ҳалагеит имариамыз ҧшьынҩажәижәабатәи ашықәсқәа рзы.

Владислав Арӡынба ибзоурала, 1994 шықәса инаркны 2000 шықәсанӡа сара Аҧсныҟа шықәсык иалагӡаны ҩба-ҧшьа мзы Аҧсны сыҟан. Усҟан сара аҧсуаа ижәытәӡоу рытрадициақәеи рдинхаҵареи рыҭҵаара снапы алакын, аныхаҧааҩцәеи абыргцәеи уахь иналаҵаны, ирацәаҩны ауаа срыҿцәажәахьан. Владислав Арӡынба аиашазы, азныказы сыгәҭакқәа мыцхәы ихахьы ишааимгазгьы, сусура аганахьала даара азҿлымҳара ааирҧшуан. Уи иагьеилкаауп. Аӡәырҩы аҵарауаа Аҧсынтәыла иаҭаауеит еиҳаракгьы акырӡа зҵазкуа аусуразы акәымкәы, рыҧсы ршьарц, раамҭа рхыргарц азы. Аха, 2000 шықәсазы сара Владислав Григори-иҧа иахь ахҳәааҟаҵаразы инагӡаны ирхиаз адоктортә усумҭа анназга ашьҭахь, уи, ус уҳәар ҟалозар, ҿарҵәиик илаҧш ахымгакәа иаанмыжькәа, акыр инҭырҳәцааны уи иҭиҵаауан. Иара, усҟантәи аамҭазы игәабзиара аҭагылазаашьа ауадаҩхара ишалагахьазгьы, аобиективла инарҭбааны ахҳәаа иҩит.

Владислав Арӡынба зеиӷьаҟам аҵарауаҩ-мрагылаҭҵааҩы, зыбызшәа аҧсуа-адыгатә бызшәатә гәыҧ акырӡа иазааигәоу ахеттцәа (Азиа Маҷ ажәытәӡан иқәынхоз ажәлар) рыспициалист. Иара иҩит даараӡа ибзиоу ашәҟәи адоктортә диссертациеи “Ритуалы и мифы древней Анатолии”. Араҟа сара аҧсуаа рдинхаҵара акыр еиҧшыз ацәырҵрақәа сҧылеит. Рыцҳарас иҟалаз, зегьы маҷ-маҷ ахаҿра ацәыӡуеит, аглобализациа аҳра анауа аамҭа иара атәы ҟанаҵоит, акыр ахәдуқәа ықәӡаауеит. Сара аҧшьаҭыҧқәа рҿы аныҳәарақәа рымҩаҧгара аҧышәеи аҧсуа ныхаҧааҩцәеи сареи ҳаиҿцәажәарақәеи рынҵара сахьымӡазҭгьы, урҭ реиҳарак ҿааҳәыра рымамкәа ииаӡаар алшон.  Аамҭа ықәҳа ицоит, иахьа сзыҿцәажәахьаз рахьынтә аӡәырҩы рыҧсҭазаара иалҵгәышьахьеит.

Владислав Арӡынба иқәыҧшразы дышҧаҟаз ҳәа азҵаара ҟауҵозар? Мрагылараҭҵаара Аинститут аҿы иҟаз усҟантәи аамҭазы иқәыҧшыз ҳҭыҧҳацәақәак иахьа-уажәраанӡагьы гәыблыла иргәаладыршәоит анапылампыл хәмаррақәа, акартош ыҵхразы ацара, сабшалатәи аилыргаратә усмҩаҧгатәқәа, уҳәа иқәыҧшыз Владислав Арӡынба дызлахәыз егьырҭ аусмҩаҧгатәқәа. Сара ишсаҳахьоу ала, иара апартиатә биуро амаӡаныҟәгаҩыс дыҟан, аха убри аан, зегьы раҧхьаӡа иргыланы, “апартиа ахырхарҭа” ақәныҟәара аиҳа, анаукеи, напхгара зиҭоз Ажәытәӡатәи Мрагылара аҟәша аусзуҩцәеи ринтересқәа рыхьчара акәын хыдҵас имаз.

Иара ианакәызаалакгьы шьҭахьҟа дхьаҵуамызт, ииҳәаз наигӡар акәын, убри аҟнытә аинституттә партиатә напхгаҩцәақәак  ивалара бжеиҳан ирзыгәаӷьуамызт. Иара ахаангьы акариеристра илаӡамызт. Асовет аамҭа азы иара ажәытәӡатәи аҧсаҩыреи (клинопись) протохетты ҳәа изышьҭоу, ҳера ҟалаанӡа 3-азқьышықәсазы Азиа Маҷ мрагыларатәи ахәҭа иқәынхоз ажәлари рыҭҵаара инапы алакын. Дарбанызаалак акариерист ари аҩыза ҟаиҵарымызт, избан акәзар, ари шәкыла акариерақәа злашьақәгылахьаз, ахҧатәи адунеи атәылақәа ҳәа изышьҭоу, зыҿиара аҩаӡара ҳаракым, даҽакала иуҳәозар, “аҿиарамҩа иану атәылақәа” рсоциалисттә ориентациа иазку темаӡамызт. Иара дшеибакыз анаука иадҳәалаз уаҩын, аха илахь ианын аполитика ахь анеира, уи инапы алаикыр акәхеит. Владислав Арӡынба иҭоурыхтә роль хада дахьаҧсахаз аҧсуа жәлар рзы иреиҳау насыҧуп. Владислав Арӡынба Анцәа иҟынтәи иаашьҭыз аполитик, амилаҭ рзы зегьы реиҳа иуадаҩӡаз аамҭазы ажәлар рҧызара зылшаз иоуп. Убри аан, уи иаабац аполитикцәа дызлареиҧшымыз ыҟан – мыцхәы аинтеллигентра злаз, аха  аҭакҧхықәратә ҭагылазаашьақәа раан амилаҭтә интересқәа рыхьчаразы акыр зыгәаӷьра цәгьаз аӡбамҭақәа рыдкылара зылшоз иакәын иара”.

Александр Крылов – Урыстәылатәи Анаукақәа Ракадемиа иатәу,  Е. М. Примакова ихьӡ зху  адунеизегьтәи аекономикеи жәларбжьаратәи аизыҟаашьақәеи рзы амилаҭтә ҭҵаарадырратә Институт анаукатә узуҩ еиҳабы (ИМЭМО РАН) 2011 ш.

Иааркьаҿны ианҵоуп.