Аҿцәажәара

Аҧснытәи аҳәынҭқарратә универститет афилологиатә факультет адекан, адоцент Арда Ашәба, аҧсуа бызшәа аҭагылазаашьазы игәаанагарақәа дырзааҭгылеит.

Аҟәа. Декабр 22. Аҧсныпресс. Иахьа аԥсуа бызшәа аҳәынҭқарратә мчра амоуп, ҳәынҭқарратә усбарҭақәак рҟны рхы иадырхәоит. Аха, аҧсуа бызшәа бзиаӡаны издыруа, иамоу амчхареи алшарақәеи еилызкаауа, игәы изырхьша рацәаны ибоит, иахьынӡақәнагоу ахархәара ахьамам азы.

Ҳара иҳамоуп ашәҟәыҩҩцәа, апоетцәа, аҵарауаа згәаанагара, зхәыцра, зхатә цәаныррақәа ҧсышәала изыҩуа, иаҧызҵо. Аха урҭ ирымоума хыҧхьаӡара рацәала аҧхьаҩцәа?

Иуҳәар ҟалоит, ҳқыҭақәа роуп иахьа уажәраанӡа ҳбызшәа еиқәзырхаз ҳәа, аха уажәы урҭ ҭацәуа иалагеит. Ақыҭеи ақалақьи узеиҿырҧшуам: ақалақь иара ахатәы культура, ахатәы ҟазшьа амоуп. Ақыҭаҿы инеит рацәак аҧсуа бызшәеи аҵаси иаднамкыло, ажьымдыр иаҩызоу, "ақалақьтә культура, ақалақь абызшәа". Иаҳбарҭоуп, аҿар реицәажәареи рхымҩаҧгашьеи рҿы аҧсуа бызшәа ахархәара иаҧырхагоу шырацәоу.

Абызшәа даҽа бзазаратә шьақәгылашьак, еизыҟазаашьак амоуп. Иаҳҳәап, ажәлар анеицхандеиуаз, рыҧсы ршьарц иантәоз, лафк, жәабжьк, анырҳәоз, ҳаҭыреиқәҵарала реицәажәашьеи, рабацәеи рабдуцәеи рҟынтәи еиқәырханы иааргаз аҟазшьеи излацәажәоз абызшәеи ааӡаган. Уи иазыӡырҩуазгьы игәникылон, еиҭеиҳәон аинтерес аҵаҵаны. Уажәы – аусеицура, аицхандеира, аицхыраара, аӡәи аӡәи шьҭибахуа, шамахамзар иҟам. Иҟоу адоуҳа аихаҳара акәымкәа, амалрҳароуп. Амал арҳара амҩа ҳақәнаҵы, ҳдоуҳа хәыҷ-хәыҷы иҳалҧсаауеит, иӡуеит аҳаҭыреиқәҵарагьы, ҧсыуа ҟазшьала аицәажәарагьы. Ҳдоуҳа ауп ҳбызшәа еиқәырханы измоу.

Атәыла дуқәа рҿы ахархәара змоу аҳәынҭқарратә бызшәақәа ирҿырҧшны ҳахәаԥшуазар, ҳара ҳбызшәа аиҵахара амоуп. Аҳәынҭқарратә усбарҭақәа рҟны усугатә бызшәаны иҟаларц азы акыр аџьабаа батәуп, иҟаҵатәу рацәоуп, ажәарқәеи ақәырҧшқәеи аҧҵатәуп, ԥсышәала амаҵ азызуа, азанааҭ азҟазацәа ааӡатәуп.

Сара сгәаанагарала, ақыҭаҿы аиҳаби аиҵби еилахәны аус шеицыруаз, аиҵбы ажәа дшазыӡырҩуаз, дшааӡоз еиԥш, ҳҳәынҭқарратә усбарҭақәа рҿгьы иаҧҵатәуп аҧсышәалеи милаҭтә ҟазшьалеи аусқәа рынагӡаразы аҭагылазаашьа, убасҟан еиӷьхоит аҧсуа ҳәынҭқарратә хаҿра.

Еилыскаауеит ишымариам, аха ҳбызшәа аҳәынҭқарратә статус иамоу аиӷьтәра ҳаламгар, уаҵәы ихьшәахоит.

Ажәытә ҳабацәа еидтәаланы ҿаҧыцла еибырҳәоз аамҭа иаҧсахит атехнологиа ҿыцқәагьы арадио, ателехәаҧшра, аинтернет. Адунеи аҟны ицәырҵуа аҿыцрақәа ҳара ҳзырҿагылом, ҳзыриааиуам, аха ҳхы иаҳархәар, аҧсышәала иҳарцәажәар, ҳбызшәа амаҵ азыруыр – ҳаиқәнархоит.