Аҿцәажәара

Аҧсуа шәҟәыҩҩы Теренти Михаил-иҧа Ҷаниа имш иира иадҳәаланы “Аҧсныпресс” акорреспондент иҿцәажәара мҩаҧигеит.

Иарбан ҩымҭақәоу ҿыц иаҧышәҵаз?

Еиҳарак исыҩуа ажәеинраалақәа роуп, урҭ рҕьырак ажурнал “Алашара” аҿы иркьыҧхьуеит. Сажәеинраалақәа зызкәу аибашьреи Аҧсни аҧсабареи роуп. Ааигәа изҩит “Ашҭа аханы аҧслымӡ” ҳәа хыс измоу ажәабжь. Уи аибашьраан иҭахаз аҷқәын изкәуп. Аҵыхәтәантәи аамҭазы абри ажәабжь ауп аус здызулоз. Аха макьана акьыҧхь амбаӡац. Уажәы ажәабжь хәыҷык зҩырц сгәы иҭоуп. Ахәычқәа рзы ауп аха, уигьы аибашьра иазку хҭысуп, асиужетгьы еидыскылахьеит.

Шәара аибашьра атема иаҳа шәазааҭгылоит, избан?

Избан акәзар, аҧсуа шәҟәыҩҩцәа жәытәнатә аахыс иаҧырҵоз аҩымҭақәа сахьаркырала егьа иҳаракызаргьы, рыблала ирымбацыз ахҭыс акәын изыхцәажәоз. Иаагозар, сара сабиҧара иаҵанакуа ашәҟәыҩҩцәа Аџьынџьтәылатә еибашьра Ду иазкны аҩымҭақәа рацәаны иаҧырҵеит, аха уи дара рыблала ирымбаӡеит. Ус рҳәоит, Лев Толстои аибашьра далагылаӡамызт, аха “Война и мир” иҩит ҳәа, урҭ рҩызцәа ахҭысқәагьы ҟалалоит. Иара убас, 1937 ш. хьанҭа ҳаблала иҳамбеит, аха ҳашәҟәыҩҩцәа уи иазкны ирыҩхьо рацәоуп. 1992-1993 шш. рзы иҟаз Аҧсны Аџьынџьтәылатә еибашьра ари ҳара иаҳхаҳгаз ауп. Иаҳа иҵабыргны, исахьаркны, ауаҩы игәаҿы иааиртә иаҳҩырц ҳалшоит. Избанзар, ари ҳара ҳаргәаҟит, ҳалабжыш аанагеит, ҳархәыцит. Аибашьра иазку аҩымҭақәа аҧызҵо сара сыдагьы ирацәаҩуп.

Иахьатәи аамҭазы ҳпоезиа иарбан ҭагылазаашьоу иамоу?

Аҧсуа поезиа аҳаракыра аҟынӡа инеит ҳәа ҳҳәар алшоит, уи 100 шықәса роуп иахыҵуа. Раҧхьаӡа Дырмит Гәлиа ҧсышәала ииҩыз асахьаркыратә ҩымҭа “Аҳы сышәҟәы уеиҵамхан” ацәахәақәа роуп. Убри ашьҭахь икәаҕҕа иааивагылеит Иуа Кәаҕәаниа, Миха Лакрба, Қьаазым Агәмаа, Ӡаӡ Дарсалиа уҳәа убас аӡәырҩы. Шәышықәса роуп иахыҵуа, аха ижәытәӡоу алитература змоу ажәларқәа реиҧш, ҳаргьы ҧхьаҟа ҳцеит. “Ажьа шаҟа итәаз аҟара иҩит”, ҳара заҟа ҳаиҵахаз аҟара ҧхьаҟа ҳцеит. Уажәы ҳлитератураҿы ицәырҵуа иалагеит иажәеинраалоу ароманқәа Мушьни Лашәриа “Аџьынџь”, Платон Бебиа “Ахаҳә раҳа”. Урҭ ҳара ҳабзазараҿы, ҳдоуҳатә культура ашьҭыхраҿы акыр рыҵаркуеит. Арҭ иажәеинраалоу ароманқәа рҿы ажәытәи аҿатәи аарҧшуп: ажәытәан аҧсуаа интересс ирымаз, жәытәнатә аахысгьы рыҧсадгьыл ахьчара ишаҿыз. Уи ҳажәлар ржәытә поезиеи, рҿаҧыцтә рҿиамҭақәеи, ма ашәақәеи рҟны иубарҭоуп. Уа иҟам абзиабара иазкәу ажәеинраалақәа. Уи зыхҟьаз, аҧсуа хәыҷы агара дшынгарҵлак иаҳәа аашьҭыхны еибашьра дцаны иҧсадгьыл ихьчон ҳәа ахьыҧхьаӡоу ауп. Убри ауп алирикатә ашәақәа змырҿиазгьы.

Иахьа иҳамоума апоезиатә ҟыбаҩ ҷыда змоу аҿар?

Ҳәарада, аҿар бзиа ҳамоуп. Иаҳҳәап, Гәында Кәыҵниаҧҳа, Гәында Сақаниаҧха, Дмитри Габелиа, Альбина Анқәабҧҳа уҳәа аӡәырҩы. Дара мап ацәыркит ҳара ҳзықәныҟәоз атрадициақәа, урҭ рхатә традициақәа аҧырҵеит. Ҳара Пушкин, Лермонтов, Ахматова рытрадициала ҳаҩуан. Дара алитератураҿы рхатәы мҩа алырхит, аха уи апоезиа ахаҭабзиара ланарҟәуам ҳәа сгәы иаанагоит. Аамҭа аҽаҧсахуеит, ҳҽаҳаҧсахуеит ҳаргьы. Даара абаҩхатәра змоу аҿар гылеит. Урҭ ыҟанаҵы аҧсуа поезиа кьыс амаӡамкәа, аҿиара амҩа ианызаауеит.