Аҿцәажәара

Есышықәса Аҧсны иазгәарҭоит аҧсуа бызшәа амш. Абызшәа аиқәырхареи, иара убас уи мҽхакы ҭбаала ахархәара аиурц азы Аҳәынҭқарратә бызшәатә политиказы Аилак аусураҟны иазҧхьагәаҭаны иҟоу далацәажәеит Аҧсныпресс акорреспондент даниҿцәажәоз Тамила Арышҧҳа.

Аҟәа. Жьҭаарамза 27. Апсныпресс. Мадина Чагәааҧҳа. Аҧсуа бызшәа амш аҽны Аҳәынҭқарратә бызшәатә политиказы Аҧсны аҳәынҭқарратә еилакы Ахантәаҩы ихаҭыҧуаҩ Тамила Арышҧҳа Аҧсныпресс иалҭаз аиҿцәажәараҿы Аилак имҩаҧнаго аусуреи, аҧхьаҟа иазҧхьагәаҭаны иамоу аусмҩаҧгатәқәеи дырзааҭгылеит.

Аилак аусураҿы ихадоу ахырхарҭақәеи, уи аҿаҧхьа иқәгылоу азҵаарақәеи ртәы шәаҳзалацәажәарц ҳҭахын.

Зегьы раҧхьаӡа иргыланы, хықәкыс иҳамоуп Аҧсны аҳәынҭқкарратә бызшәа аиқәырхареи арҿиареи рус ацхыраара. Ҳҿаҧхьа иқәгылоу ауснагӡатә инақәыршәаны, аҳәынҭқарратә ҧсҭазаара аганқәа зегьы рыҟны аҳәынҭқарратә бызшәа анагара, ахархәара аҭаразы имҩаҧгатәу ауснагӡатәқәа маҷымкәа ихацыркуп. Ари ауснагӡатә ҳазҭоу ашықәс аҩныҵҟала анагӡаразы ишьақәҳаргылеит ҳзықәныҟәо апрограмма. Апрограммаҟны иарбоу аусмҩаҧгатәқәа ҿыц ииз ахәыҷы инаиркны абырг иҟынӡа зегьы ирызкуп, зегьы амҽханакуеит. Дасу дахьыҟоу инагатәуп абызшәа, дасу ихы иаирхәаша аматериал имазароуп. Ҿыц ииз ахәыҷгьы тәым бызшәала ацәажәара далагаанӡа, аҭаацәараҿы иара иқәра иаҵанакуа идыргылаша материалла деиқәыршәатәуп. Ишыжәдыруеиҧш, иахьа асоциалтә каҭақәа рҿы урыс бызшәалеипш, егьырҭ атәым бызшәақәа рылагьы ҵҩа змам аматериал уҧылоит. Ари аиааира мариаӡам, аха аҳәынҭқаррагьы, аҭаацәагьы ҳнапқәа еибыҭаны аусура ҳаналага, иҳалшо шыҟоу агәра ҳгоит, уи ус шакәу зырҵабыргуа аҧышәа ыҟоуп иааҳакәыршаны адунеи аҟны. Абри аганахьала сынтәатәи ҳапрограммаҟны иарбаз апроектқәа ируакуп 0-5 шықәса зхыҵуа ахәыҷқәа рзы аҧсышәала ицәажәо амультфильмқәа. Иахьазы аурыс бызшәа аҟынтә аҧсуа бызшәахьы еиҭаганы ахархәарахь ирыҭоуп жәеиза мультфильм, аиҭагара инапы иануп арежиссиор Џь. Жорданиа. Урҭ реиҳарак арҵара-ааӡаратә ҵакы рымоуп. Ари апроект хыркәшаӡам. Хара имгакәа аҧсуа хәыҷқәа ирбараны иҟоуп жәаба инарыцны аҧсшәахь иеиҭагоу амультфильмқәа. Иара убас, раҧхьаӡакәны ихәыҷӡақәоу рзы аҧсуа мультфильмқәа ҩба аҧҵоуп, урҭ хықәкыла ааӡаратә ҵакы змоу, аҧсуа етикет шьаҭас измоу мультфильмқәоуп. Абри ашықәс нҵәаанӡа даҽа х-мультфильмк аҧҵахоит аҧсышәала. Авторс дрымоуп Асҭамыр Кәыҵниа.

Иҟоуп иара убас ахәыҷбаҳчақәеи алагарҭатә классқәеи ирызку апроектқәа маҷымкәа. Убарҭ иреиуоуп, “Ажәа” захьӡу аестрада атеатр, аҧсуа актиорцәа рымчала иеиҿкаау, афольклортә шьаҭа змоу ақәгыларақәа. Урҭ Аҧсны ахьынӡанаӡааӡо идырбахоит, уажәы қәҿиарала имҩаҧысуеит Очамыреи Тҟәарчали араионқәа рыҟны.

Зыӡбахә сымоу ақәра иаҵанакуа ахәыҷқәа ирызкуп Аҧсуа телехәаҧшреи Ахатәы телехәаҧшра "Абазеи" рыҟны ицо адырраҭарақәа "Ахәыҷтәы жәабжьқәа", "Мрашҭа".

Ҷыдала, ахәыҷбаҳчақәа рыҟны аус зуа ааӡаҩцәа рзы ицхыраагӡахоит ҳәа ҳгәы иаанагоит лассы иҭыҵраны иҟоу ашәҟәы, аԥышәа змоу иреиӷьу ааӡаҩцәа рконспектқәа рыла иеиқәыршәоу ашәҟәы. Иара убас ааӡаҩцәа ирызкуп қәҿиарала имҩаҧысуа атренингқәа, асеминарқәа. Ари аус аҿы ацхыррара ҳалҭоит хәыда-ҧсада аҟәатәи аҿар рыҩны аиҳабы Елена Кобахьиа. Ҳапрограммаҟны иҟоуп “Аҧсуа школ” ҳәа хьӡыс измоу апроект ду. Абри апроект иалахәуп иреиҕьу аиҭагаҩцәа, аспециалистцәа, арҵаҩцәа. Сынтәатәи ашықәс азы иазҧхьагәҭоуп аиҵбыратә классқәа рзы амаҭәарқәа: аматематика, амузыка, асахьаҭыхра, аџьаус уҳәа аҧсшәахь реиҭагара, иара убас аметодикатә литература азырхиара. Ари апроект аҿы Аҵара аминистрра аспециалистцәа аус ахьыруа анаҩсгьы, дареи ҳареи ҳусура еимадоуп. Абра, иҳәатәуп, мҽахы ҭбаала аусуразы афинанстә зҵаарақәа ирыдҳәалоу ауадаҩрақәа шыҟоу.

Ҳазҭоу ашықәс азтәи Аилак аусраҟны иалыскаарц исҭахуп ажәарқәа аус рыдулара иазку апроектқәа маҷымкәа аусура иахьалагаз. Раҧхьа иргыланы, иҳәатәуп, ахархәаҩцәа лассы ироурангьы иҟоуп, хынҩажәи жәаба нызқь ажәа еидызкыло, х-томкны ишьақәгылоу аурыс-аԥсуа жәар. Авторцәас иамоуп В. Касланӡиеи Б. Џьонуеи. Ари ажәар аелектронтә версиа азырхиара ҳаҿуп. Абри анаҩс, ихарҭәааны аиҭаҭыжьра иазырхиоуп аиуристтә терминқәа ржәар, аиҭаҭыжьра иазырхиоуп аекономикатә терминқәа ржәар, аҭыжьра иазхиоуп адипломатиатә терминқәа ржәар, аҭыжьразы разырхиара мҩаҧысуеит амедицинатә терминқәа ржәар, арратә терминқәа ржәар, еиҭагоуп, аҧхьаразы ирыҭоуп Ашьаустә Закәанеидкыла ахәҭак, аиқәыршәара ҳаҿуп ажурналистцәа рзы ажәар.

Шәара шәгәаанагарала, иахьа аҧсуа бызшәа аҭагылазаашьа шьаҭанкыла аҧсахразы, уи абзазаратә бызшәаны аҟазаара адагьы, аҳәынҭқарратә бызшәа аҳасабала иахәҭоу ахархәара аиурц азы раҧхьаӡа иргыланы иҟаҵатәу иарбану?

Абри азҵаараҟны иалшо рацәоуп ҳәа иҳаҧхьаӡоит аҟнытә ихацыркуп апроект “Аҳәынҭқарратә усмҩаҧгаразы аилыркаага”. Ари азы ҷыдала аусуратә гәыҧ аҧҵоуп. Уи аусбарҭақәа рхы иадырхәо аусшәҟәқәа рзы ақәырҧшқәа зцу цхыраагӡаны иҟалоит. Аха аматериал хианы ианыҟалагьы, дыҟазар ауп уи ишахәҭоу ала ахархәара зылшо. Убри азы абызшәа арҵара иазку акурсқәа рымҩаҧгара ҳаҿуп Аҧсны Жәлар Реизараҟны, министррақәак рыҟны, иара убас Аҧсны араионқәа рыҟны, сынтәа мҽхакы ҭбаала акурсқәа рымҩаҧгара афинанс зҵаарақәа ирыхҟьаны иахьалымшаз ыҟоуп, аха ҳазҭало ашықәс азы ари иаҳа инарҭбааны амҩаҧгаразы ҽаантәи абиуџьет иалаҵахоит. Мчыбжьқәак раҧхьа аҳәынҭқарратә усбарҭақәа русзуҩцәа рыдагьы, аҧсуа бызшәа зҵар зҭаху рзы зегьы рзы хәыда-ҧсада Аҟәа ақалақь аҩныҵҟа акурсқәа ааҳартит.

Ҳаҧхьаҟа аилак иазыҧхьагәаҭаны иамоу аусмҩаҧгатәқәа шәырзааҭгыларц сҭахын.

2018 шықәсазтәи Аилак апрограммаҟны иазгәаҭоуп сынтәа иазгәаҳҭаз ахырхарҭақәа ирыцҵаны аусура. Урҭ рыҩныҵҟа иҟоуп аҧсшәахь еиҭагоу, аха иҭыжьым арҵагатә шәҟәқәа, иеиҭагам амаҭәарқәа, раҧхьа иргыланы, агуманитратә маҭәарқәа, арҵара-методикатә материал азырхиара, аҭыжьра. Хымҧада иаҭахны иҳаҧхьаӡоит аҧсуа бызшәеи алитературеи рырҵаҩцәа, иаҧсыуам ашколқәа рыҟны аҧсуа бызшәа дырҵара знапы алаку арҵаҩцәа разыҟаҵаразы асеминарқәа, атренингқәа рымҩаҧгара. Аҳәынҭқарратә телехәаҧшреи ателеканал “Абаза-ТV”рыҟны аҧсуа бызшәа аҿиара инаваргыланы, аҳәынҭқарратә бызшәала имҩаҧысуа иҷыдоу арубрикақәа раҧҵара. Хымҧада иаҭахны иазгәаҳҭеит акомпиутертә технологиақәа рхархәарала абызшәа аиқәырхареи арҿиареи ирызку апроектқәа жәпакы.

Сажәа хыркәшо, исҳәарц сҭахуп, Аҳәынҭқарратә бызшәатә политиказы Аилак, хымҧада, аҭакҧхықәра ду адҵоуп ҳҳәынҭқарратә бызшәа арҿиареи аиқәырхареи рзы. Аха имаҷӡам Аилак аусура еиҵазырхо аҭагылазаашьақәа, ицәырҵуа ауадаҩрақәа. Абри аус аҿы иҳадгылароуп раҧхьа инаргыланы, аинтеллигенциа, ауаажәларра зегьы, аҳәынҭқарра амаҵ азызуа аусбарҭақәа зегьы, абри азҵаараҿы хьаҳәа-ҧаҳәарада ҳпозициа ҕәҕәазароуп зегьы. Абызшәа аиқәырхара азҵаара ықәгылазар, ҳашшәарҭоу ҳдыруазароуп!